De eerste Maastrichtenaren waren tóch boeren

Oude en nieuwe ontdekkingen van de eerste boerennederzettingen rondom Maastricht

16 juli t/m 1 september

Het is nu lastig voor te stellen, maar er was een tijd dat us sjoen Mestreech er nog niet was. Caberg, Wittevrouwenveld en Sint Pieter, het was alleen maar natuur en de Maas. Toch moet het toen al een mooie plek zijn geweest want toen hier 7000 jaar geleden een groep mensen langs trok besloten ze maar meteen te blijven. Deze mensen behoorden tot wat wij nu de lineair bandkeramische cultuur (LBK) noemen. Omdat we maar weinig over hun weten zijn ze vernoemd naar het meest terug gevonden materiaal dat ze produceerden, namelijk aardewerk versierd met ingekraste lijnen. Deze mensen waren de eerste groep die zich op een vast plek vestigden in boerderijen, dus ook de ierste Mestreechteneren.

Deze eerste sporen van permanente bewoning in Maastricht zijn de afgelopen maanden blootgelegd op de Cannerberg door de archeologen van Archol. Zij ontdekten een complete boerennederzetting van ongeveer 7000 jaar oud, maar ook veel resten uit de ijzertijd, de Romeinse tijd en zelfs uit de Tweede Wereldoorlog. De populariteit van deze plek wordt zo sinds de LBK-boeren bevestigd. Een selectie van de gevonden objecten is nu te bezichtigen in het Centre Céramique, een unieke mogelijkheid zo kort na de opgraving. Een reconstructie van deze vroege, Maastrichtse nederzetting is speciaal voor deze expo gemaakt en te bekijken evenals een maquette van Mestreechs ierste boerenhoof.

Archeologisch onderzoek op de Cannerberg mei-juli 2013

Doorgaans worden bandkeramische vondsten vooral geassocieerd met de Westelijke Mijnstreek waar opgravingen hebben plaatsgevonden in Sittard, Geleen, Beek, Stein en Elsloo. Archeologisch onderzoek voegde ook Maastricht in de afgelopen jaren met grote stip op de verspreidingskaart toe. Door de onlangs uitgevoerde opgraving op de Cannerberg wordt steeds duidelijker hoe een bandkeramisch dorp was opgebouwd en hoe de verschillende huis erven ten opzichte van elkaar lagen. Op de Cannerberg liggen de huisplattegronden veel overzichtelijker naast elkaar dan bij eerder onderzochte nederzettingen, omdat de bewoningsduur van de gehele nederzetting korter lijkt te zijn geweest. Op basis van de eerste resultaten kunnen we stellen dat op de Cannerberg gedurende 100 jaar een bandkeramisch dorp heeft gestaan. Dit dorp had een omvang van 6-8 boerderijen waarin bij elkaar ongeveer 60 mensen woonden. Pas vele eeuwen na het vertrek van deze eerste boeren wordt de Cannerberg opnieuw bewoond en beakkerd. Ditmaal door ijzertijdboeren die hun grote boerenerven boven op de reeds lang vergane bandkeramische nederzetting stichten.

Aanleiding archeologisch onderzoek: natuurcompensatie Millenniumbos voor A2 Maastricht

De opgraving vond plaats in het kader van A2 Maastricht. Voor de realisatie van het plan ‘De Groene Loper voor A2 Maastricht’ zijn tussen Europaplein in het zuiden van de stad en de Landgoederenzone in het noorden op verschillende plekken bomen gekapt. Ter compensatie daarvan wordt in het najaar door tunnelbouwer Avenue2 op de Cannerberg het Millenniumbos uitgebreid met zo’n 9 hectare natuur. De uitbreiding van het bos is een wens van de gemeente Maastricht. Omdat boomwortels aanwezige sporen uit het verleden kunnen verstoren was archeologisch onderzoek voorafgaand aan de boomaanplant vereist. Het archeologisch onderzoek werd uitgevoerd door Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol).

Opzet van de mini-expositie

De tentoonstelling omvat twee thema’s. Het eerste thema betreft de eerste ontdekking van de bandkeramiekboeren en hun nederzettingen. Dit is bij uitstek een Maastrichts verhaal dat terugvoert op de vondsten van de Caberg die in 1928 de aandacht trokken van pastoor Kengen en die leidden tot opgravingen door het Rijkmuseum van Oudheden.
Het tweede thema betreft de huidige opgravingen door Archol BV op de Cannerberg. Deze hebben inmiddels voldoende materiaal en informatie opgeleverd om de verschillende aspecten van deze vroege bewoning inzichtelijk te maken. De bandkeramiek, de ijzertijdbewoning en meer recente vondsten komen daarbij aan de orde.

Met deze presentatie willen we onder de aandacht brengen dat - tussen de vuursteenvondsten van rondtrekkende Neanderthalers en de bekende Romeinse bewoning - de boeren van de Lineaire Bandkeramiek de eerste échte bewoners van ‘Maastricht’ waren.

Inhoud van de mini-expositie

Naast de recente vondsten op de Cannerberg worden ook oudere LBK-vondsten uit Maastricht getoond, deels uit de eigen collecties, maar ook uit de privécollectie van de heer Huub Philippen. Speciaal voor deze expo is er een reconstructietekening gemaakt van de bandkeramische nederzetting op de Cannerberg. Tevens wordt een maquette van een LBK-boerderij tentoongesteld. De site op de Cannerberg beperkt zich niet tot de LBK-periode, maar toont ook andere fases uit de rijke geschiedenis van de stad Maastricht. Veel vondsten uit de ijzertijd, waaronder een rij weefgewichten, een aantal Romeinse vondsten en sporen uit de Tweede Wereldoorlog werden blootgelegd en getoond in deze presentatie.